Hiện tượng AI ‘ngầm’ hay còn gọi là shadow AI đang ngày càng lan rộng trong các doanh nghiệp toàn cầu, đặc biệt là trong ngành ngân hàng và viễn thông. Theo một khảo sát gần đây của BCG, tiến hành trên hơn 10.600 nhân viên tại 11 quốc gia, cho thấy có hơn một nửa (54%) số nhân viên cho biết họ sẽ sử dụng các công cụ AI ngay cả khi không được phép hoặc không có hỗ trợ chính thức từ công ty.
Nhóm tuổi Gen Z và Millennials được ghi nhận là những người “vượt rào” mạnh nhất, với 62% chấp nhận tự dùng AI bên ngoài hệ sinh thái doanh nghiệp. Con số này cao hơn 19 điểm phần trăm so với các nhóm tuổi khác. Thực trạng này đang đặt ra những thách thức lớn cho các tổ chức, đặc biệt là về quản lý rủi ro và tuân thủ quy định.
Các ngành như ngân hàng và viễn thông được đánh giá là dễ bị tổn thương do phải quản lý dữ liệu nhạy cảm kép, hạ tầng on-premise lạc hậu và chính sách siết chặt quá mức. Đáng chú ý, việc sử dụng AI không được phê duyệt đã tăng trưởng 250% chỉ trong năm qua tại các ngành này.
Về rủi ro pháp lý và tuân thủ, Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân tại Việt Nam đã tạo ra khung pháp lý chặt chẽ. Đặc biệt, việc chuyển dữ liệu cá nhân ra nước ngoài thông qua các công cụ AI không được kiểm soát có thể kích hoạt các điều khoản xử phạt nghiêm khắc nhất của nghị định này.
Trước tình hình này, các tổ chức cần chuyển từ tư duy “cấm đoán” sang “quản lý thông minh” để kiểm soát rủi ro mà vẫn tận dụng được tiềm năng của công nghệ. Điều này đòi hỏi sự kết hợp khéo léo giữa chính sách thông minh, công nghệ phù hợp và văn hóa tổ chức mở.
Một số giải pháp toàn diện có thể được áp dụng để quản lý shadow AI bao gồm: Xây dựng chính sách sử dụng AI chấp nhận được với các nguyên tắc cụ thể; triển khai giải pháp Azure OpenAI với private endpoint hoặc self-hosted solution để tạo ra hạ tầng AI nội bộ tiện lợi; xây dựng mạng lưới AI Champions nội bộ và tổ chức chương trình đào tạo để tạo nên văn hóa minh bạch và đào tạo liên tục.
Bên cạnh đó, việc nâng cấp công nghệ hỗ trợ như Data Loss Prevention (DLP) cho AI và SIEM tích hợp AI cũng cần được quan tâm để phát hiện và ngăn chặn việc sử dụng AI không được phê duyệt.
Quá trình triển khai chiến lược quản lý shadow AI cần được thực hiện theo các giai đoạn, bao gồm đánh giá và lập kế hoạch, triển khai hạ tầng, đào tạo và triển khai. Tóm lại, việc quản lý shadow AI đòi hỏi sự kết hợp giữa chính sách thông minh, công nghệ phù hợp và văn hóa tổ chức mở.
Các doanh nghiệp nên bắt đầu từ việc xây dựng chính sách rõ ràng, đầu tư vào hạ tầng AI an toàn, và quan trọng nhất là nuôi dưỡng văn hóa minh bạch – nơi nhân viên cảm thấy được hỗ trợ thay vì bị trừng phạt khi sử dụng AI một cách có trách nhiệm.
