Tình trạng rò rỉ và lộ lọt dữ liệu từ camera giám sát gần đây đã trở thành một vấn đề đáng lo ngại đối với nhiều người. Nghiêm trọng hơn, nhiều camera bị tấn công bởi kẻ xấu, những người lén thu thập hình ảnh và clip nhạy cảm của gia chủ và sau đó đem bán hoặc phát tán trên mạng internet. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến danh dự và tinh thần của nạn nhân mà còn xâm phạm quyền riêng tư của họ.
Trước thực trạng trên, Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, đã đưa ra một số khuyến cáo quan trọng cho người dân khi lắp đặt camera tại gia đình. Ông cho rằng việc rò rỉ hình ảnh từ camera không chỉ đơn thuần là vi phạm quyền riêng tư mà còn có thể trở thành công cụ cho các hành vi tống tiền, cưỡng đoạt, làm nhục, và thậm chí đẩy nạn nhân đến tình trạng suy sụp tâm lý hoặc tự tử.
Thượng tá Đào Trung Hiếu chỉ ra ba nhóm nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Thứ nhất, người dùng thiếu kiến thức về an toàn thông tin. Thứ hai, lỗ hổng trong chính phần mềm của thiết bị. Thứ ba, ý thức bảo vệ dữ liệu riêng tư còn mờ nhạt trong cộng đồng. Từ những nguyên nhân này, ông đưa ra một số khuyến cáo cho người dân.
Ông Hiếu khuyến cáo người dân không nên lắp camera ở những nơi riêng tư tuyệt đối như phòng ngủ, phòng tắm, hoặc nơi thay đồ. Nếu cần giám sát trẻ em hoặc người già, nên sử dụng thiết bị có thể tắt/mở từ xa và có đèn báo khi ghi hình. Người dân cũng nên chọn sản phẩm camera uy tín, có bảo hành và chính sách cập nhật phần mềm thường xuyên. Tránh sử dụng thiết bị giá rẻ trôi nổi, không rõ nguồn gốc.
Người dân cần đặt mật khẩu mạnh cho thiết bị và thay đổi định kỳ, không chia sẻ tài khoản cho người không tin cậy. Nếu không biết cách bảo mật, người dân nên nhờ đơn vị kỹ thuật chuyên nghiệp cấu hình thiết bị an toàn. Đồng thời, người dân cần có thói quen kiểm tra nhật ký truy cập, cài đặt xác thực 2 lớp (2FA), và tắt tính năng truy cập từ xa nếu không cần thiết.
Nếu phát hiện dấu hiệu bị xâm nhập, người dân cần ngay lập tức ngắt kết nối Internet, thay mật khẩu, sao lưu dữ liệu, và báo ngay cho cơ quan công an. Nạn nhân có thể nộp đơn trực tiếp đến Cơ quan Cảnh sát điều tra nơi phát hiện hành vi vi phạm hoặc nơi thường trú của nạn nhân. Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao Bộ Công an cũng là đơn vị chuyên trách xử lý các hành vi tấn công mạng và xâm phạm dữ liệu riêng tư.
Theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, Nghị định 13/2023/NĐ-CP lần đầu tiên tại Việt Nam đã xác lập rõ khái niệm “dữ liệu cá nhân” là một quyền hiến định, không ai được xâm phạm. Dữ liệu hình ảnh từ camera giám sát, theo đó, được xếp vào dạng “dữ liệu nhạy cảm”. Nghị định quy định rõ các nghĩa vụ của bên xử lý dữ liệu, trong đó có cả chủ sở hữu camera, đơn vị lắp đặt, nhà cung cấp phần mềm, đường truyền, và các bên thứ ba. Điều này góp phần làm rõ trách nhiệm khi có sự cố rò rỉ xảy ra.
Bên cạnh đó, Nghị định 14/2022/NĐ-CP bổ sung thêm chế tài hành chính, phạt 40-60 triệu đồng, buộc tiêu hủy dữ liệu nếu vi phạm. Điều 289 Bộ luật Hình sự cũng xử lý hình sự những hành vi xâm nhập, thu thập trái phép dữ liệu riêng tư qua phương tiện điện tử với mức án 1-2 năm tù hoặc phạt tiền đến 300 triệu đồng.
