Trong bối cảnh nghệ thuật ngày càng phát triển với sự hỗ trợ của công nghệ, vấn đề bảo vệ quyền tác giả và quyền sở hữu trí tuệ đối với các tác phẩm nghệ thuật đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Câu chuyện về bản quyền và cách giải quyết các vấn đề liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ hiện đang là tâm điểm được quan tâm trong giới nghệ thuật.
Trung tâm Pháp luật và Tác quyền thuộc Hiệp hội Quyền sao chép Việt Nam (VIETRRO) vừa thông báo về việc xác minh và bổ sung quyền tác giả cho một số tác phẩm chưa xác định rõ danh tính tác giả. Các tác phẩm này bao gồm ảnh chân dung diễn viên Trà Giang, ảnh hoa hậu Việt Nam Thu Trang ngày đầu đăng quang ngôi vị năm 1955, và bộ ảnh chân dung Thanh Nga. Đây được xem là một bước tiến mới, bởi trước đây hầu hết các tác phẩm khuyết danh đều được xem là tài sản chung và được sử dụng miễn phí.
Theo các chuyên gia, Điều 27 Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành quy định thời hạn bảo hộ quyền tác giả đối với các tác phẩm khuyết danh là 75 năm kể từ khi tác phẩm được công bố lần đầu. Điều này có nghĩa là, trong thời gian này, các tác phẩm khuyết danh vẫn được bảo hộ và không thể được sử dụng tùy tiện. Việc làm của VIETRRO nhằm đảm bảo quyền lợi cho tác giả hoặc người thừa kế của họ, đồng thời thể hiện sự quyết tâm trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy tình trạng xâm phạm bản quyền trong lĩnh vực nghệ thuật đang trở nên phức tạp hơn bao giờ hết. Không chỉ đơn thuần là đạo nhái tác phẩm như trước đây, các hình thức vi phạm bản quyền ngày càng đa dạng và tinh vi. Cuộc tranh chấp bản quyền giữa họa sĩ Đ.Q. và đạo diễn P.N.M.L. kéo dài hơn 3 năm nhưng vẫn chưa có phương án xử lý triệt để. Điều này cho thấy sự cần thiết của một cơ chế bảo vệ bản quyền hiệu quả hơn.
Không chỉ vậy, sự phát triển của công nghệ cũng tạo ra những thách thức mới cho việc bảo vệ quyền tác giả. Trường hợp của họa sĩ Tèo Phạm là một ví dụ điển hình. Ông đã bị một đối tượng sao chép và mã hóa NFT (Non-Fungible Token) và bán thành công với giá gần 1.000USD. Việc này cho thấy công nghệ không chỉ được ứng dụng như một công cụ để sáng tạo mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền tác giả.
Trong bối cảnh hiện tại, để bảo vệ quyền tác giả và quyền sở hữu trí tuệ, đòi hỏi sự quyết tâm của các nghệ sĩ, cơ quan chức năng và cả người tiêu dùng. Như lời họa sĩ Bùi Trọng Dư bày tỏ: ‘Công nghệ là một công cụ hữu hiệu để các họa sĩ bảo vệ tác phẩm của mình. Tuy nhiên, con người mới thực sự quyết định. Nếu người tiêu dùng kiên quyết không dùng hàng nhái, hàng sao chép bất hợp pháp; họa sĩ bị vi phạm bản quyền kiên quyết đấu tranh đòi bản quyền cho mình; các cơ quan chức năng mạnh tay với những kẻ cố tình vi phạm, chắc hẳn sẽ không còn chỗ cho tình trạng vi phạm bản quyền’.
Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan. Các tổ chức như VIETRRO cần tiếp tục đẩy mạnh công tác xác minh và bổ sung quyền tác giả cho các tác phẩm khuyết danh. Đồng thời, cần có các biện pháp bảo vệ quyền tác giả hiệu quả hơn, chẳng hạn như áp dụng công nghệ kỹ thuật số để theo dõi và phát hiện các hành vi vi phạm bản quyền.
Cuối cùng, nhận thức của người tiêu dùng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền tác giả. Chỉ khi người tiêu dùng nhận thức được tầm quan trọng của bản quyền và quyền sở hữu trí tuệ, họ mới có thể đóng góp vào việc xây dựng một môi trường nghệ thuật lành mạnh và công bằng. Từ đó, các nghệ sĩ có thể yên tâm sáng tạo và cống hiến cho xã hội những tác phẩm nghệ thuật có giá trị.
