Trong cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine, một loại vũ khí tưởng chừng chỉ dùng để huấn luyện đã gây chấn động: máy bay không người lái (UAV) DAN-M. Đây là một thiết bị bay không người lái được phát triển từ thời Liên Xô cũ và sau đó được hiện đại hóa bởi Cục thiết kế Sokol vào khoảng năm 2020. Mục đích ban đầu của DAN-M là làm mục tiêu giả để tập bắn trong các cuộc huấn luyện phòng không, nhưng giờ đây nó đã được Nga ‘biến hình’ thành một vũ khí cảm tử thực thụ.
Ban đầu, DAN-M chỉ đóng vai trò là mục tiêu bay tốc độ cao dùng trong diễn tập quân sự, mô phỏng các tên lửa hành trình như Tomahawk để rèn luyện khả năng phản xạ của lực lượng phòng không. Tuy nhiên, với việc xung đột giữa Nga và Ukraine leo thang, Nga đã nhanh chóng tận dụng DAN-M cho mục đích tấn công. Một số cải tiến đơn giản được áp dụng như sơn lại thân máy bay để khó bị phát hiện, trang bị đầu đạn dẫn đường và sử dụng các phương thức phóng linh hoạt.
Kết quả là một loại UAV tốc độ cao, đạt tới 740 km/h, bay ở độ cao khoảng 9.100 mét và có thể hoạt động trong 25-40 phút, sẵn sàng xuyên phá sâu vào lãnh thổ Ukraine với chi phí cực rẻ. DAN-M bắt đầu được Nga triển khai vào tháng 5, khởi đầu là các đợt tấn công vào thành phố cảng Odessa từ Crimea. Đến cuối tháng 7, nó đã góp mặt trong cuộc tấn công lớn nhằm vào Kiev, một phần của đợt tổng lực sử dụng tới 550 UAV chỉ trong vài ngày.
Chiến thuật của Nga rất rõ ràng: dùng UAV DAN-M rẻ và dễ sản xuất để buộc Ukraine phải phản ứng bằng các hệ thống phòng không hiện đại như NASAMS hoặc IRIS-T. Đây là những tổ hợp do phương Tây viện trợ, có giá trị cao và số lượng hạn chế, lẽ ra chỉ nên dùng để đánh chặn các mục tiêu chiến lược như tên lửa hành trình.
Việc Nga sản xuất hàng loạt UAV này sẽ gây ra nhiều thách thức cho Ukraine và các lực lượng phòng thủ của họ. Mặc dù DAN-M có nhiều hạn chế như không có khả năng tàng hình, tầm bay còn khá hạn chế và có thể bị bắn hạ nếu đối phương có đủ phương tiện, nhưng nó vẫn là một vũ khí ‘rẻ tiền nhưng nguy hiểm’.
Ngày 29/5, một chiếc DAN-M đã bị lực lượng tình báo quân sự Ukraine (GUR) bắn rơi bằng tên lửa không đối không R-73 trên Biển Đen. Tuy nhiên, trong các cuộc tấn công ‘bầy đàn’, DAN-M vẫn phát huy sức mạnh – gây rối loạn hệ thống phòng thủ và mở đường cho các UAV hoặc tên lửa có sức công phá cao hơn tiến vào.
Các chuyên gia cho rằng, với tốc độ bay cao và hoạt động ở độ cao vượt ngoài tầm với của các hệ thống MANPADS (tên lửa phòng không vác vai), DAN-M buộc Ukraine phải tiêu hao nguồn lực vào các mục tiêu không thực sự ‘đáng tiền’. Chiến lược này từng được Nga áp dụng với UAV Strizh từ năm 2022.
