Việc chuyển giao quyền lực quản lý giáo dục về cấp xã/phường trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp đang mở ra một giai đoạn đổi mới sâu sắc. Tuy nhiên, bài toán về nhân lực, chuyên môn và quản trị đặt ra không ít thách thức.
Ngày 5/8, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) đã tổ chức hội nghị toàn quốc nhằm triển khai phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục. Hội nghị được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, kết nối tới hơn 3.000 điểm cầu xã/phường, với khoảng 90% trong số 50.000 đại biểu là cán bộ cấp xã. Theo Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng, chỉ trong hơn một tháng vận hành mô hình chính quyền hai cấp, Bộ GD-ĐT đã nhanh chóng tổ chức tọa đàm, xây dựng tài liệu hướng dẫn và phát hành tới 100% Sở GD-ĐT cùng hơn 3.300 xã/phường trên toàn quốc. Gần 20.000 lượt tải tài liệu cho thấy nhu cầu và sự chủ động tiếp cận thông tin của đội ngũ cán bộ cơ sở là rất lớn.
Tuy nhiên, tại Hà Nội, vấn đề nhân sự chuyên môn đang là mối lo lớn. Giám đốc Sở GD-ĐT Trần Thế Cương cho biết, trong tổng số 347 công chức Phòng Văn hóa – Xã hội cấp quận/huyện, chỉ 212 người có bằng sư phạm. Nhiều người được đào tạo chuyên ngành mầm non lại phải phụ trách cả tiểu học, THCS – dẫn đến không ít bất cập. Để khắc phục, Hà Nội đã nhanh chóng thành lập các cụm chuyên môn theo quy mô quận/huyện cũ nhằm hỗ trợ tuyển dụng, phân bổ chỉ tiêu và tổ chức hội thi giáo viên giỏi. Thành phố cũng triển khai biệt phái cán bộ giáo dục về xã/phường và tăng cường tập huấn, ứng dụng công nghệ trong tuyển sinh, quản lý trường học.
Ở phía Nam, TP.HCM chủ động phối hợp cùng các địa phương – đặc biệt là phường, xã có tính chất đặc thù – để tổ chức tập huấn, rà soát cơ sở vật chất, thiết bị, đội ngũ giáo viên. Giám đốc Sở GD-ĐT Nguyễn Văn Hiếu đánh giá cao việc Bộ GD-ĐT đã hệ thống hóa văn bản pháp lý, tạo thuận lợi cho cấp cơ sở tiếp cận và triển khai đúng hướng. https://vietnamnet.vn
Tại Tây Nguyên, phường Hòa Sơn (Đắk Lắk) chủ động thành lập ba tổ chuyên môn (mầm non, tiểu học, THCS), song Chủ tịch UBND phường Huỳnh Viết Trung cho biết vẫn còn nhiều khó khăn. Khối lượng công việc lớn trong khi cán bộ không có chuyên môn giáo dục khiến hiệu quả tham mưu còn hạn chế.
Để triển khai thực hiện tốt quản lý nhà nước về giáo dục theo chính quyền địa phương hai cấp, Bộ GD-ĐT đã hướng dẫn sử dụng hai tài liệu là “Hướng dẫn thực hiện quản lý nhà nước về giáo dục theo chính quyền địa phương hai cấp” và “Hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật quy định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền quản lý nhà nước về giáo dục khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp”.
Kết luận hội nghị, Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng đánh giá cao tinh thần trách nhiệm và sự nhập cuộc của đội ngũ hơn 50.000 cán bộ tại các xã/phường. Ông khẳng định: “Nếu các cấp không cùng lắng nghe, chia sẻ, kiến tạo, thì nhiệm vụ ở cơ sở sẽ trở nên rất khó khăn.” Từ thực tiễn triển khai, Thứ trưởng nhấn mạnh việc cần tiếp tục phát huy tinh thần “4 chủ động”: Chủ động nắm bắt tình hình; Chủ động tập huấn, hướng dẫn; Chủ động tháo gỡ khó khăn; Chủ động triển khai nhiệm vụ.
Đồng thời, quán triệt “4 không” để tránh lúng túng và rối rắm trong tổ chức thực hiện: Không bỏ trống nhiệm vụ; Không chồng chéo trách nhiệm; Không mơ hồ nội dung; Không thiếu phương pháp quản lý. Đặc biệt, ông yêu cầu chú trọng đổi mới tư duy quản trị, tăng cường ứng dụng công nghệ, số hóa hoạt động giáo dục. Một nhiệm vụ quan trọng giao cho cấp xã là công tác nhân sự – quy hoạch, bổ nhiệm hiệu trưởng, phó hiệu trưởng phải đảm bảo chọn đúng người có năng lực, trách nhiệm và tầm nhìn trong bối cảnh mới.
Cuối cùng, Thứ trưởng nhấn mạnh nguyên tắc ‘6 rõ’ làm kim chỉ nam cho quá trình cải cách: Rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian, rõ sản phẩm. Việc phân quyền quản lý giáo dục về cấp xã là bước đi tất yếu trong tiến trình xây dựng nhà nước phục vụ và quản trị hiệu quả. Nhưng để đi đường dài, cần một hệ thống chính sách đi kèm, sự đồng hành của các cấp, ngành và sự nâng tầm về chuyên môn, quản trị ngay từ nơi gần dân nhất.
