Làng nghề làm chuồn chuồn tre tại xã Thạch Xá, hiện là xã Tây Phương, Hà Nội, nằm dưới chân chùa Tây Phương, cách trung tâm Thủ đô khoảng 30 km, đã trở thành một biểu tượng văn hóa đặc trưng của vùng đất này. Với kỹ năng khéo léo và điêu luyện của người dân Thạch Xá, những con chuồn chuồn bằng tre đã được tạo ra, không chỉ là một món quà quê được nhiều người yêu thích mà còn là một sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo.
Sản phẩm chuồn chuồn tre không chỉ đơn giản mà còn rất cầu kỳ, tốn nhiều thời gian và đòi hỏi đôi tay khéo léo của người thợ. Ông Nguyễn Văn Tái, chủ cơ sở sản xuất chuồn chuồn tre Tái Tân, là người đầu tiên mang sản phẩm này về làng Thạch Xá gần 30 năm trước. Ông cho biết, nghề làm chuồn chuồn tre này không phải là phiên bản y nguyên của bất cứ một làng nghề nào khác trên đất nước Việt Nam mà nó là sự chọn lọc, học hỏi từ nhiều sản phẩm chuồn chuồn tre khác để tạo ra sản phẩm có chất riêng của làng Thạch Xá.
Quá trình làm ra một con chuồn chuồn tre mất khoảng gần 20 công đoạn, từ chọn tre, cào tinh tre, phơi khô, cắt chia từng bộ phận, vót thân, uốn mỏ cong, lắp ghép cánh vào thân đến sơn vẽ. Đặc biệt, nguyên liệu sử dụng phải là tre khô tự nhiên, không được sử dụng tre ngâm, bị mối mọt. ‘Bí kíp’ giúp những chú chuồn chuồn tre có thể đậu được ở bất kể đâu nằm ở khâu chắp cánh vào thân, làm sao để con chuồn chuồn đậu lên cây vững vàng, cân đối. Lực đối xứng phải chuẩn thì con chuồn chuồn mới đậu được.
Hiện nay, sản phẩm chuồn chuồn tre Thạch Xá đã có thương hiệu phổ biến đến khắp các tỉnh thành trong nước và đã được xuất khẩu ra nước ngoài. Giá thành của mỗi sản phẩm chuồn chuồn tre có giá từ 10.000 đồng đến hàng triệu đồng. Tuy nhiên, ông Tái lo lắng vì sản phẩm làng nghề đang có nguy cơ bị mai một. Lớp trẻ ngày nay không mấy mặn mà với nghề này mà đi tìm những công việc khác có thu nhập cao hơn. Trong làng cũng không còn nhiều người còn duy trì nghề này nữa.
Để phát triển làng nghề, ngoài sản xuất chuồn chuồn tre, các du khách trong và ngoài nước cũng có thể ghé thăm làng nghề theo dạng du lịch trải nghiệm, tự tay tô vẽ, tạo hình cho các sản phẩm chuồn chuồn tre. Điều này không chỉ giúp bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống mà còn góp phần quảng bá văn hóa và thúc đẩy kinh tế địa phương.
