Một trường hợp bị ép buộc nộp tiền “quỹ xóm” với số tiền lên đến 20 triệu đồng đã gây nên nhiều thắc mắc về tính hợp pháp của các khoản thu trong cộng đồng dân cư. Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), đã đưa ra góc nhìn pháp lý về vấn đề này. Ông cho biết mọi khoản huy động trong cộng đồng dân cư đều phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, công khai và minh bạch.
Theo luật sư Cường, việc một cá nhân hay nhóm người tự ý đặt ra một mức thu mang tính áp đặt và bắt buộc người khác phải tuân theo là hoàn toàn trái pháp luật. Điều này không chỉ vi phạm các quy định về tài chính và kế toán mà còn có thể dẫn đến việc xử lý vi phạm hành chính hoặc thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu chiếm đoạt hoặc sử dụng sai mục đích.
Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở đã quy định rõ về các khoản đóng góp tại cộng đồng. Cụ thể, các khoản đóng góp, huy động trong cộng đồng dân cư phải tự nguyện, minh bạch, và được sự đồng ý của ít nhất 2/3 số hộ gia đình, với sự giám sát của cơ quan nhà nước và cộng đồng. Đóng góp phải tự nguyện và không được áp đặt. Trên thực tế, do vấn đề nhận thức và có sự khác biệt giữa quy định pháp luật và phong tục địa phương dẫn đến xung đột lợi ích.
Về trường hợp cụ thể của anh Đ.X.T bị đe dọa và ép nộp 20 triệu đồng, luật sư Cường cho rằng đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng các quy định về tài chính, kế toán. Anh T chỉ nhận được một tờ giấy viết tay sau khi nộp tiền, điều này tiềm ẩn nguy cơ thất thoát và thiếu minh bạch.
Trước lập luận của một số người cho rằng “đường do dân góp tiền làm thì có quyền thu tiền”, luật sư Đặng Văn Cường khẳng định lập luận này hoàn toàn không có cơ sở pháp lý. Quyền sở hữu tài sản chỉ được xác lập khi có căn cứ hợp lệ. Việc người dân tự nguyện góp tiền làm đường là hành vi vì lợi ích chung và không làm phát sinh quyền sở hữu cá nhân hay nhóm người đối với công trình đó.
Đường xóm được làm trên đất công hoặc dùng chung cho cộng đồng, thuộc loại tài sản công thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý. Việc thu phí sử dụng đường bộ chỉ được thực hiện khi có quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, đi kèm với chứng từ tài chính hợp lệ. Do đó, việc ép buộc nộp tiền “quỹ xóm” mà không có cơ sở pháp lý rõ ràng là vi phạm pháp luật và cần được xử lý nghiêm.
